विकिपुस्तकानि

"विज्ञानभैरव" इत्यस्य संस्करणे भेदः

उत्तरदायी रूप से इतिहास देखें
← पुरातनतरं सम्पादनम्नवतरं सम्पादनम् →
Content deleted Content added
यथादृश्यविकिटेक्स्ट
No edit summary
No edit summary
पङ्क्तिः १:
श्री देव्य् उवाच ।<br>
s'rî devy uvâca |
 
श्रुतं देव मया सर्वं रुद्रयामलसम्भवम् ।<br>
s'ruta.m deva mayâ sarva.m rudrayâmalasambhavam |
त्रिकभेदम् अशेषेण सारात् सारविभागशः ॥ १ ॥<br>
trikabhedam as'e.se.na sârât sâravibhâgas'a.h || 1 ||
<br>
अद्यापि न निवृत्तो मे संशयः परमेश्वर ।<br>
किं रूपं तत्त्वतो देव शब्दराशिकलामयम् ॥ २ ॥<br>
<br>
किं वा नवात्मभेदेन भैरवे भैरवाकृतौ ।<br>
त्रिशिरोभेदभिन्नं वा किं वा शक्तित्रयात्मकम् ॥ ३ ॥<br>
<br>
नादबिन्दुमयं वापि किं चन्द्रार्धनिरोधिकाः ।<br>
चक्रारूढम् अनच्कं वा किं वा शक्तिस्वरूपकम् ॥ ४ ॥<br>
<br>
परापरायाः सकलम् अपरायाश् च वा पुनः ।<br>
पराया यदि तद्वत् स्यात् परत्वं तद् विरुध्यते ॥ ५ ॥<br>
<br>
न हि वर्णविभेदेन देहभेदेन वा भवेत् ।<br>
परत्वं निष्कलत्वेन सकलत्वे न तद् भवेत् ॥ ६ ॥<br>
<br>
प्रसादं कुरु मे नाथ निःशेषं छिन्द्धि संशयम् ।<br>
 
भैरव उवाच ।<br>
adyâpi na niv.rtto me sa.ms'aya.h parames'vara |
ki.m rûpa.m tattvato deva s'abdarâs'ikalâmayam || 2 ||
 
साधु साधु त्वया पृष्टं तन्त्रसारम् इदम् प्रिये ॥ ७ ॥<br>
ki.m vâ navâtmabhedena bhairave bhairavâk.rtau |
<br>
tris'irobhedabhinna.m vâ ki.m vâ s'aktitrayâtmakam || 3 ||
गूहनीयतमम् भद्रे तथापि कथयामि ते ।<br>
यत्किंचित् सकलं रूपं भैरवस्य प्रकीर्तितम् ॥ ८ ॥<br>
<br>
तद् असारतया देवि विज्ञेयं शक्रजालवत् ।<br>
मायास्वप्नोपमं चैव गन्धर्वनगरभ्रमम् ॥ ९ ॥<br>
<br>
ध्यानार्थम् भ्रान्तबुद्धीनां क्रियाडम्बरवर्तिनाम् ।<br>
केवलं वर्णितम् पुंसां विकल्पनिहतात्मनाम् ॥ १० ॥<br>
<br>
तत्त्वतो न नवात्मासौ शब्दराशिर् न भैरवः ।<br>
न चासौ त्रिशिरा देवो न च शक्तित्रयात्मकः ॥ ११ ॥<br>
<br>
नादबिन्दुमयो वापि न चन्द्रार्धनिरोधिकाः ।<br>
न चक्रक्रमसम्भिन्नो न च शक्तिस्वरूपकः ॥ १२ ॥<br>
<br>
अप्रबुद्धमतीनां हि एता बलविभीषिकाः ।<br>
मातृमोदकवत् सर्वं प्रवृत्त्यर्थं उदाहृतम् ॥ १३ ॥<br>
<br>
दिक्कालकलनोन्मुक्ता देशोद्देशाविशेषिनी ।<br>
व्यपदेष्टुम् अशक्यासाव् अकथ्या परमार्थतः ॥ १४ ॥<br>
<br>
अन्तःस्वानुभवानन्दा विकल्पोन्मुक्तगोचरा ।<br>
यावस्था भरिताकारा भैरवी भैरवात्मनः ॥ १५ ॥<br>
<br>
तद् वपुस् तत्त्वतो ज्ञेयं विमलं विश्वपूरणम् ।<br>
एवंविधे परे तत्त्वे कः पूज्यः कश् च तृप्यति ॥ १६ ॥<br>
<br>
एवंविधा भैरवस्य यावस्था परिगीयते ।<br>
सा परा पररूपेण परा देवी प्रकीर्तिता ॥ १७ ॥<br>
<br>
शक्तिशक्तिमतोर् यद्वद् अभेदः सर्वदा स्थितः ।<br>
अतस् तद्धर्मधर्मित्वात् परा शक्तिः परात्मनः ॥ १८ ॥<br>
<br>
न वह्नेर् दाहिका शक्तिर् व्यतिरिक्ता विभाव्यते ।<br>
केवलं ज्ञानसत्तायाम् प्रारम्भोऽयम् प्रवेशने ॥ १९ ॥<br>
<br>
शक्त्यवस्थाप्रविष्टस्य निर्विभागेन भावना ।<br>
तदासौ शिवरूपी स्यात् शैवी मुखम् इहोच्यते ॥ २० ॥<br>
<br>
यथालोकेन दीपस्य किरणैर् भास्करस्य च ।<br>
ज्ञायते दिग्विभागादि तद्वच् छक्त्या शिवः प्रिये ॥ २१ ॥<br>
<br>
श्री देव्य् उवाच ।<br>
 
देवदेव त्रिशूलाङ्क कपालकृतभूषण ।<br>
nâdabindumaya.m vâpi ki.m candrârdhanirodhikâ.h |
दिग्देशकालशून्या च व्यपदेशविवर्जिता ॥ २२ ॥<br>
cakrârû.dham anacka.m vâ ki.m vâ s'aktisvarûpakam || 4 ||
<br>
यावस्था भरिताकारा भैरवस्योपलभ्यते ।<br>
कैर् उपायैर् मुखं तस्य परा देवि कथम् भवेत् ।<br>
यथा सम्यग् अहं वेद्मि तथा मे ब्रूहि भैरव ॥ २३ ॥<br>
<br>
भैरव उवाच ।<br>
 
ऊर्ध्वे प्राणो ह्य् अधो जीवो विसर्गात्मा परोच्चरेत् ।<br>
parâparâyâ.h sakalam aparâyâs' ca vâ puna.h |
उत्पत्तिद्वितयस्थाने भरणाद् भरिता स्थितिः ॥ २४ ॥<br>
parâyâ yadi tadvat syât paratva.m tad virudhyate || 5 ||
<br>
मरुतोऽन्तर् बहिर् वापि वियद्युग्मानिवर्तनात् ।<br>
भैरव्या भैरवस्येत्थम् भैरवि व्यज्यते वपुः ॥ २५ ॥<br>
<br>
न व्रजेन् न विशेच् छक्तिर् मरुद्रूपा विकासिते ।<br>
निर्विकल्पतया मध्ये तया भैरवरूपता ॥ २६ ॥<br>
<br>
कुम्भिता रेचिता वापि पूरिता वा यदा भवेत् ।<br>
तदन्ते शान्तनामासौ शक्त्या शान्तः प्रकाशते ॥ २७ ॥<br>
<br>
आमूलात् किरणाभासां सूक्ष्मात् सूक्ष्मतरात्मिकम् ।<br>
चिन्तयेत् तां द्विषट्कान्ते श्याम्यन्तीम् भैरवोदयः ॥ २८ ॥<br>
<br>
उद्गच्छन्तीं तडित्रूपाम् प्रतिचक्रं क्रमात् क्रमम् ।<br>
ऊर्ध्वं मुष्टित्रयं यावत् तावद् अन्ते महोदयः ॥ २९ ॥<br>
<br>
क्रमद्वादशकं सम्यग् द्वादशाक्षरभेदितम् ।<br>
स्थूलसूक्ष्मपरस्थित्या मुक्त्वा मुक्त्वान्ततः शिवः ॥ ३० ॥<br>
<br>
तयापूर्याशु मूर्धान्तं भङ्क्त्वा भ्रूक्षेपसेतुना ।<br>
निर्विकल्पं मनः कृत्वा सर्वोर्ध्वे सर्वगोद्गमः ॥ ३१ ॥<br>
<br>
शिखिपक्षैश् चित्ररूपैर् मण्डलैः शून्यपञ्चकम् ।<br>
ध्यायतोऽनुत्तरे शून्ये प्रवेशो हृदये भवेत् ॥ ३२ ॥<br>
<br>
ईदृशेन क्रमेणैव यत्र कुत्रापि चिन्तना ।<br>
शून्ये कुड्ये परे पात्रे स्वयं लीना वरप्रदा ॥ ३३ ॥<br>
<br>
कपालान्तर् मनो न्यस्य तिष्ठन् मीलितलोचनः ।<br>
क्रमेण मनसो दार्ढ्यात् लक्षयेत् लष्यम् उत्तमम् ॥ ३४ ॥<br>
<br>
मध्यनाडी मध्यसंस्था बिससूत्राभरूपया ।<br>
ध्यातान्तर्व्योमया देव्या तया देवः प्रकाशते ॥ ३५ ॥<br>
<br>
कररुद्धदृगस्त्रेण भ्रूभेदाद् द्वाररोधनात् ।<br>
दृष्टे बिन्दौ क्रमाल् लीने तन्मध्ये परमा स्थितिः ॥ ३६ ॥<br>
<br>
धामान्तःक्षोभसम्भूतसूक्ष्माग्नितिलकाकृतिम् ।<br>
बिन्दुं शिखान्ते हृदये लयान्ते ध्यायतो लयः ॥ ३७ ॥<br>
<br>
अनाहते पात्रकर्णेऽभग्नशब्दे सरिद्द्रुते ।<br>
शब्दब्रह्मणि निष्णातः परम् ब्रह्माधिगच्छति ॥ ३८ ॥<br>
<br>
प्रणवादिसमुच्चारात् प्लुतान्ते शून्यभावानात् ।<br>
शून्यया परया शक्त्या शून्यताम् एति भैरवि ॥ ३९ ॥<br>
<br>
यस्य कस्यापि वर्णस्य पूर्वान्ताव् अनुभावयेत् ।<br>
शून्यया शून्यभूतोऽसौ शून्याकारः पुमान् भवेत् ॥ ४० ॥<br>
<br>
तन्त्र्यादिवाद्यशब्देषु दीर्घेषु क्रमसंस्थितेः ।<br>
अनन्यचेताः प्रत्यन्ते परव्योमवपुर् भवेत् ॥ ४१ ॥<br>
<br>
पिण्डमन्त्रस्य सर्वस्य स्थूलवर्णक्रमेण तु ।<br>
अर्धेन्दुबिन्दुनादान्तः शून्योच्चाराद् भवेच् छिवः ॥ ४२ ॥<br>
<br>
निजदेहे सर्वदिक्कं युगपद् भावयेद् वियत् ।<br>
निर्विकल्पमनास् तस्य वियत् सर्वम् प्रवर्तते ॥ ४३ ॥<br>
<br>
पृष्टशून्यं मूलशून्यं युगपद् भावयेच् च यः ।<br>
शरीरनिरपेक्षिण्या शक्त्या शून्यमना भवेत् ॥ ४४ ॥<br>
<br>
पृष्टशून्यं मूलशून्यं हृच्छून्यम् भावयेत् स्थिरम् ।<br>
युगपन् निर्विकल्पत्वान् निर्विकल्पोदयस् ततः ॥ ४५ ॥<br>
<br>
तनूदेशे शून्यतैव क्षणमात्रं विभावयेत् ।<br>
निर्विकल्पं निर्विकल्पो निर्विकल्पस्वरूपभाक् ॥ ४६ ॥<br>
<br>
सर्वं देहगतं द्रव्यं वियद्व्याप्तं मृगेक्षणे ।<br>
विभावयेत् ततस् तस्य भावना सा स्थिरा भवेत् ॥ ४७ ॥<br>
<br>
देहान्तरे त्वग्विभागम् भित्तिभूतं विचिन्तयेत् ।<br>
न किंचिद् अन्तरे तस्य ध्यायन्न् अध्येयभाग् भवेत् ॥ ४८ ॥<br>
<br>
हृद्याकाशे निलीनाक्षः पद्मसम्पुटमध्यगः ।<br>
अनन्यचेताः सुभगे परं सौभाग्यम् आप्नुयात् ॥ ४९ ॥<br>
<br>
सर्वतः स्वशरीरस्य द्वादशान्ते मनोलयात् ।<br>
दृढबुद्धेर् दृढीभूतं तत्त्वलक्ष्यम् प्रवर्तते ॥ ५० ॥<br>
<br>
यथा तथा यत्र तत्र द्वादशान्ते मनः क्षिपेत् ॥<br>
<br>प्रतिक्षणं क्षीणवृत्तेर् वैलक्षण्यं दिनैर् भवेत् ॥ ५१ ॥<br>
<br>
कालाग्निना कालपदाद् उत्थितेन स्वकम् पुरम् ।<br>
प्लुष्टम् विचिन्तयेद् अन्ते शान्ताभासस् तदा भवेत् ॥ ५२ ॥<br>
<br>
एवम् एव जगत् सर्वं दग्धं ध्यात्वा विकल्पतः ।<br>
अनन्यचेतसः पुंसः पुम्भावः परमो भवेत् ॥ ५३ ॥<br>
<br>
स्वदेहे जगतो वापि सूक्ष्मसूक्ष्मतराणि च ।<br>
तत्त्वानि यानि निलयं ध्यात्वान्ते व्यज्यते परा ॥ ५४ ॥<br>
<br>
पिनां च दुर्बलां शक्तिं ध्यात्वा द्वादशगोचरे ।<br>
प्रविश्य हृदये ध्यायन् मुक्तः स्वातन्त्र्यम् आप्नुयात् ॥ ५५ ॥<br>
<br>
भुवनाध्वादिरूपेण चिन्तयेत् क्रमशोऽखिलम् ।<br>
स्थूलसूक्ष्मपरस्थित्या यावद् अन्ते मनोलयः ॥ ५६ ॥<br>
<br>
अस्य सर्वस्य विश्वस्य पर्यन्तेषु समन्ततः ।<br>
अध्वप्रक्रियया तत्त्वं शैवं ध्यत्वा महोदयः ॥ ५७ ॥<br>
<br>
विश्वम् एतन् महादेवि शून्यभूतं विचिन्तयेत् ।<br>
तत्रैव च मनो लीनं ततस् तल्लयभाजनम् ॥ ५८ ॥<br>
<br>
घतादिभाजने दृष्टिम् भित्तिस् त्यक्त्वा विनिक्षिपेत् ।<br>
तल्लयं तत्क्षणाद् गत्वा तल्लयात् तन्मयो भवेत् ॥ ५९ ॥<br>
<br>
निर्वृक्षगिरिभित्त्यादिदेशे दृष्टिं विनिक्षिपेत् ।<br>
विलीने मानसे भावे वृत्तिक्षिणः प्रजायते ॥ ६० ॥<br>
<br>
उभयोर् भावयोर् ज्ञाने ध्यात्वा मध्यं समाश्रयेत् ।<br>
युगपच् च द्वयं त्यक्त्वा मध्ये तत्त्वम् प्रकाशते ॥ ६१ ॥<br>
<br>
भावे त्यक्ते निरुद्धा चिन् नैव भावान्तरं व्रजेत् ।<br>
तदा तन्मध्यभावेन विकसत्यति भावना ॥ ६२ ॥<br>
<br>
सर्वं देहं चिन्मयं हि जगद् वा परिभावयेत् ।<br>
युगपन् निर्विकल्पेन मनसा परमोदयः ॥ ६३ ॥<br>
<br>
वायुद्वयस्य संघट्टाद् अन्तर् वा बहिर् अन्ततः ।<br>
योगी समत्वविज्ञानसमुद्गमनभाजनम् ॥ ६४ ॥<br>
<br>
सर्वं जगत् स्वदेहं वा स्वानन्दभरितं स्मरेत् ।<br>
युगपत् स्वामृतेनैव परानन्दमयो भवेत् ॥ ६५ ॥<br>
<br>
कुहनेन प्रयोगेण सद्य एव मृगेक्षणे ।<br>
समुदेति महानन्दो येन तत्त्वं प्रकाशते ॥ ६६ ॥<br>
<br>
सर्वस्रोतोनिबन्धेन प्राणशक्त्योर्ध्वया शनैः ।<br>
पिपीलस्पर्शवेलायाम् प्रथते परमं सुखम् ॥ ६७ ॥<br>
<br>
वह्नेर् विषस्य मध्ये तु चित्तं सुखमयं क्षिपेत् ।<br>
केवलं वायुपूर्णं वा स्मरानन्देन युज्यते ॥ ६८ ॥<br>
<br>
शक्तिसंगमसंक्षुब्धशक्त्यावेशावसानिकम् ।<br>
यत् सुखम् ब्रह्मतत्त्वस्य तत् सुखं स्वाक्यम् उच्यते ॥ ६९ ॥<br>
<br>
लेहनामन्थनाकोटैः स्त्रीसुखस्य भरात् स्मृतेः ।<br>
शक्त्यभावेऽपि देवेशि भवेद् आनन्दसम्प्लवः ॥ ७० ॥<br>
<br>
आनन्दे महति प्राप्ते दृष्टे वा बान्धवे चिरात् ।<br>
आनन्दम् उद्गतं ध्यात्वा तल्लयस् तन्मना भवेत् ॥ ७१ ॥<br>
<br>
जग्धिपानकृतोल्लासरसानन्दविजृम्भणात् ।<br>
भावयेद् भरितावस्थां महानन्दस् ततो भवेत् ॥ ७२ ॥<br>
<br>
गितादिविषयास्वादासमसौख्यैकतात्मनः ।<br>
योगिनस् तन्मयत्वेन मनोरूढेस् तदात्मता ॥ ७३ ॥<br>
<br>
यत्र यत्र मनस् तुष्टिर् मनस् तत्रैव धारयेत् ।<br>
तत्र तत्र परानन्दस्वारूपं सम्प्रवर्तते ॥ ७४ ॥<br>
<br>
अनागतायां निद्रायाम् प्रणष्टे बाह्यगोचरे ।<br>
सावस्था मनसा गम्या परा देवी प्रकाशते ॥ ७५ ॥<br>
<br>
तेजसा सूर्यदीपादेर् आकाशे शबलीकृते ।<br>
दृष्टिर् निवेश्या तत्रैव स्वात्मरूपम् प्रकाशते ॥ ७६ ॥<br>
<br>
करङ्किण्या क्रोधनया भैरव्या लेलिहानया ।<br>
खेचर्या दृष्टिकाले च परावाप्तिः प्रकाशते ॥ ७७ ॥<br>
<br>
मृद्वासने स्फिजैकेन हस्तपादौ निराश्रयम् ।<br>
निधाय तत्प्रसङ्गेन परा पूर्णा मतिर् भवेत् ॥ ७८ ॥<br>
<br>
उपविश्यासने सम्यग् बाहू कृत्वार्धकुञ्चितौ ।<br>
कक्षव्योम्नि मनः कुर्वन् शमम् आयाति तल्लयात् ॥ ७९ ॥<br>
<br>
स्थूलरूपस्य भावस्य स्तब्धां दृष्टिं निपात्य च ।<br>
अचिरेण निराधारं मनः कृत्वा शिवं व्रजेत् ॥ ८० ॥<br>
<br>
मध्यजिह्वे स्फारितास्ये मध्ये निक्षिप्य चेतनाम् ।<br>
होच्चारं मनसा कुर्वंस् ततः शान्ते प्रलीयते ॥ ८१ ॥<br>
<br>
आसने शयने स्थित्वा निराधारं विभावयन् ।<br>
स्वदेहं मनसि क्षिणे क्षणात् क्षीणाशयो भवेत् ॥ ८२ ॥<br>
<br>
चलासने स्थितस्याथ शनैर् वा देहचालनात् ।<br>
प्रशान्ते मानसे भावे देवि दिव्यौघम् आप्नुयात् ॥ ८३ ॥<br>
<br>
आकाशं विमलम् पश्यन् कृत्वा दृष्टिं निरन्तराम् ।<br>
स्तब्धात्मा तत्क्षणाद् देवि भैरवं वपुर् आप्नुयात् ॥ ८४ ॥<br>
<br>
लीनं मूर्ध्नि वियत् सर्वम् भैरवत्वेन भावयेत् ।<br>
तत् सर्वम् भैरवाकारतेजस्तत्त्वं समाविशेत् ॥ ८५ ॥<br>
<br>
किञ्चिज् ज्ञातं द्वैतदायि बाह्यालोकस् तमः पुनः ।<br>
विश्वादि भैरवं रूपं ज्ञात्वानन्तप्रकाशभृत् ॥ ८६ ॥<br>
<br>
एवम् एव दुर्निशायां कृष्णपक्षागमे चिरम् ।<br>
तैमिरम् भावयन् रूपम् भैरवं रूपम् एष्यति ॥ ८७ ॥<br>
<br>
एवम् एव निमील्यादौ नेत्रे कृष्णाभम् अग्रतः ।<br>
प्रसार्य भैरवं रूपम् भावयंस् तन्मयो भवेत् ॥ ८८ ॥<br>
<br>
यस्य कस्येन्द्रियस्यापि व्याघाताच् च निरोधतः ।<br>
प्रविष्टस्याद्वये शून्ये तत्रैवात्मा प्रकाशते ॥ ८९ ॥<br>
<br>
अबिन्दुम् अविसर्गं च अकारं जपतो महान् ।<br>
उदेति देवि सहसा ज्ञानौघः परमेश्वरः ॥ ९० ॥<br>
<br>
वर्णस्य सविसर्गस्य विसर्गान्तं चितिं कुरु ।<br>
निराधारेण चित्तेन स्पृशेद् ब्रह्म सनातनम् ॥ ९१ ॥<br>
<br>
व्योमाकारं स्वम् आत्मानं ध्यायेद् दिग्भिर् अनावृतम् ।<br>
निराश्रया चितिः शक्तिः स्वरूपं दर्शयेत् तदा ॥ ९२ ॥<br>
<br>
किंचिद् अङ्गं विभिद्यादौ तीक्ष्णसूच्यादिना ततः ।<br>
तत्रैव चेतनां युक्त्वा भैरवे निर्मला गतिः ॥ ९३ ॥<br>
<br>
चित्ताद्यन्तःकृतिर् नास्ति ममान्तर् भावयेद् इति ।<br>
विकल्पानाम् अभावेन विकल्पैर् उज्झितो भवेत् ॥ ९४ ॥<br>
<br>
माया विमोहिनी नाम कलायाः कलनं स्थितम् ।<br>
इत्यादिधर्मं तत्त्वानां कलयन् न पृथग् भवेत् ॥ ९५ ॥<br>
<br>
झगितीच्छां समुत्पन्नाम् अवलोक्य शमं नयेत् ।<br>
यत एव समुद्भूता ततस् तत्रैव लीयते ॥ ९६ ॥<br>
<br>
यदा ममेच्छा नोत्पन्ना ज्ञानं वा कस् तदास्मि वै ।<br>
तत्त्वतोऽहं तथाभूतस् तल्लीनस् तन्मना भवेत् ॥ ९७ ॥<br>
<br>
इच्छायाम् अथवा ज्ञाने जाते चित्तं निवेशयेत् ।<br>
आत्मबुद्ध्यानन्यचेतास् ततस् तत्त्वार्थदर्शनम् ॥ ९८ ॥<br>
<br>
निर्निमित्तम् भवेज् ज्ञानं निराधारम् भ्रमात्मकम् ।<br>
तत्त्वतः कस्यचिन् नैतद् एवम्भावी शिवः प्रिये ॥ ९९ ॥<br>
<br>
चिद्धर्मा सर्वदेहेषु विशेषो नास्ति कुत्रचित् ।<br>
अतश् च तन्मयं सर्वम् भावयन् भवजिज् जनः ॥ १०० ॥<br>
<br>
कामक्रोधलोभमोहमदमात्सर्यगोचरे ।<br>
बुद्धिं निस्तिमितां कृत्वा तत् तत्त्वम् अवशिष्यते ॥ १०१ ॥<br>
<br>
इन्द्रजालमयं विश्वं व्यस्तं वा चित्रकर्मवत् ।<br>
भ्रमद् वा ध्यायतः सर्वम् पश्यतश् च सुखोद्गमः ॥ १०२ ॥<br>
<br>
न चित्तं निक्षिपेद् दुःखे न सुखे वा परिक्षिपेत् ।<br>
भैरवि ज्ञायतां मध्ये किं तत्त्वम् अवशिष्यते ॥ १०३ ॥<br>
<br>
विहाय निजदेहस्थं सर्वत्रास्मीति भावयन् ।<br>
दृढेन मनसा दृष्ट्या नान्येक्षिण्या सुखी भवेत् ॥ १०४ ॥<br>
<br>
घटादौ यच् च विज्ञानम् इच्छाद्यं वा ममान्तरे ।<br>
नैव सर्वगतं जातम् भावयन् इति सर्वगः ॥ १०५ ॥<br>
<br>
ग्राह्यग्राहकसंवित्तिः सामान्या सर्वदेहिनाम् ।<br>
योगिनां तु विशेषोऽस्ति सम्बन्धे सावधानता ॥ १०६ ॥<br>
<br>
स्ववद् अन्यशरीरेऽपि संवित्तिम् अनुभावयेत् ।<br>
अपेक्षां स्वशरीरस्य त्यक्त्वा व्यापी दिनैर् भवेत् ॥ १०७ ॥<br>
<br>
निराधारं मनः कृत्वा विकल्पान् न विकल्पयेत् ।<br>
तदात्मपरमात्मत्वे भैरवो मृगलोचने ॥ १०८ ॥<br>
<br>
सर्वज्ञः सर्वकर्ता च व्यापकः परमेश्वरः ।<br>
स एवाहं शैवधर्मा इति दार्ढ्याच् छिवो भवेत् ॥ १०९ ॥<br>
<br>
जलस्येवोर्मयो वह्नेर् ज्वालाभङ्ग्यः प्रभा रवेः ।<br>
ममैव भैरवस्यैता विश्वभङ्ग्यो विभेदिताः ॥ ११० ॥<br>
<br>
भ्रान्त्वा भ्रान्त्वा शरीरेण त्वरितम् भुवि पातनात् ।<br>
क्षोभशक्तिविरामेण परा संजायते दशा ॥ १११ ॥<br>
<br>
आधारेष्व् अथवाऽशक्त्याऽज्ञानाच् चित्तलयेन वा ।<br>
जातशक्तिसमावेशक्षोभान्ते भैरवं वपुः ॥ ११२ ॥<br>
<br>
सम्प्रदायम् इमम् देवि शृणु सम्यग् वदाम्य् अहम् ।<br>
कैवल्यं जायते सद्यो नेत्रयोः स्तब्धमात्रयोः ॥ ११३ ॥<br>
<br>
संकोचं कर्णयोः कृत्वा ह्य् अधोद्वारे तथैव च ।<br>
अनच्कम् अहलं ध्यायन् विशेद् ब्रह्म सनातनम् ॥ ११४ ॥<br>
<br>
कूपादिके महागर्ते स्थित्वोपरि निरीक्षणात् ।<br>
अविकल्पमतेः सम्यक् सद्यस् चित्तलयः स्फुटम् ॥ ११५ ॥<br>
<br>
यत्र यत्र मनो याति बाह्ये वाभ्यन्तरेऽपि वा ।<br>
तत्र तत्र शिवावास्था व्यापकत्वात् क्व यास्यति ॥ ११६ ॥<br>
<br>
यत्र यत्राक्षमार्गेण चैतन्यं व्यज्यते विभोः ।<br>
तस्य तन्मात्रधर्मित्वाच् चिल्लयाद् भरितात्मता ॥ ११७ ॥<br>
<br>
क्षुताद्यन्ते भये शोके गह्वरे वा रणाद् द्रुते ।<br>
कुतूहलेक्षुधाद्यन्ते ब्रह्मसत्तामयी दशा ॥ ११८ ॥<br>
<br>
वस्तुषु स्मर्यमाणेषु दृष्टे देशे मनस् त्यजेत् ।<br>
स्वशरीरं निराधारं कृत्वा प्रसरति प्रभुः ॥ ११९ ॥<br>
<br>
क्वचिद् वस्तुनि विन्यस्य शनैर् दृष्टिं निवर्तयेत् ।<br>
तज् ज्ञानं चित्तसहितं देवि शून्यालायो भवेत् ॥१२० ॥<br>
<br>
भक्त्युद्रेकाद् विरक्तस्य यादृशी जायते मतिः ।<br>
सा शक्तिः शाङ्करी नित्यम् भवयेत् तां ततः शिवः ॥ १२१ ॥<br>
<br>
वस्त्वन्तरे वेद्यमाने सर्ववस्तुषु शून्यता ।<br>
ताम् एव मनसा ध्यात्वा विदितोऽपि प्रशाम्यति ॥ १२२ ॥<br>
<br>
किंचिज्ज्ञैर् या स्मृता शुद्धिः सा शुद्धिः शम्भुदर्शने ।<br>
न शुचिर् ह्य् अशुचिस् तस्मान् निर्विकल्पः सुखी भवेत् ॥ १२३ ॥<br>
<br>
सर्वत्र भैरवो भावः सामान्येष्व् अपि गोचरः ।<br>
न च तद्व्यतिरेक्तेण परोऽस्तीत्य् अद्वया गतिः ॥ १२४ ॥<br>
<br>
समः शत्रौ च मित्रे च समो मानावमानयोः ॥<br>
<br>ब्रह्मणः परिपूर्णत्वात् इति ज्ञात्वा सुखी भवेत् ॥ १२५ ॥<br>
<br>
न द्वेषम् भावयेत् क्वापि न रागम् भावयेत् क्वचित् ।<br>
रागद्वेषविनिर्मुक्तौ मध्ये ब्रह्म प्रसर्पति ॥ १२६ ॥<br>
<br>
यद् अवेद्यं यद् अग्राह्यं यच् छून्यं यद् अभावगम् ।<br>
तत् सर्वम् भैरवम् भाव्यं तदन्ते बोधसम्भवः ॥ १२७ ॥<br>
<br>
नित्ये निराश्रये शून्ये व्यापके कलनोज्झिते ।<br>
बाह्याकाशे मनः कृत्वा निराकाशं समाविशेत् ॥ १२८ ॥<br>
<br>
यत्र यत्र मनो याति तत् तत् तेनैव तत्क्षणम् ।<br>
परित्यज्यानवस्थित्या निस्तरङ्गस् ततो भवेत् ॥ १२९ ॥<br>
<br>
भया सर्वं रवयति सर्वदो व्यापकोऽखिले ।<br>
इति भैरवशब्दस्य सन्ततोच्चारणाच् छिवः ॥ १३० ॥<br>
<br>
अहं ममेदम् इत्यादि प्रतिपत्तिप्रसङ्गतः ।<br>
निराधारे मनो याति तद्ध्यानप्रेरणाच् छमी ॥ १३१ ॥<br>
<br>
नित्यो विभुर् निराधारो व्यापकश् चाखिलाधिपः ।<br>
शब्दान् प्रतिक्षणं ध्यायन् कृतार्थोऽर्थानुरूपतः ॥ १३२ ॥<br>
<br>
अतत्त्वम् इन्द्रजालाभम् इदं सर्वम् अवस्थितम् ।<br>
किं तत्त्वम् इन्द्रजालस्य इति दार्ढ्याच् छमं व्रजेत् ॥ १३३ ॥<br>
<br>
आत्मनो निर्विकारस्य क्व ज्ञानं क्व च वा क्रिया ।<br>
ज्ञानायत्ता बहिर्भावा अतः शून्यम् इदं जगत् ॥ १३४ ॥<br>
<br>
न मे बन्धो न मोक्षो मे भीतस्यैता विभीषिकाः ।<br>
प्रतिबिम्बम् इदम् बुद्धेर् जलेष्व् इव विवस्वतः ॥ १३५ ॥<br>
<br>
इन्द्रियद्वारकं सर्वं सुखदुःखादिसंगमम् ।<br>
इतीन्द्रियाणि संत्यज्य स्वस्थः स्वात्मनि वर्तते ॥ १३६ ॥<br>
<br>
ज्ञानप्रकाशकं सर्वं सर्वेणात्मा प्रकाशकः ।<br>
एकम् एकस्वभावत्वात् ज्ञानं ज्ञेयं विभाव्यते ॥ १३७ ॥<br>
<br>
मानसं चेतना शक्तिर् आत्मा चेति चतुष्टयम् ।<br>
यदा प्रिये परिक्षीणं तदा तद् भैरवं वपुः ॥ १३८ ॥<br>
<br>
निस्तरङ्गोपदेशानां शतम् उक्तं समासतः ।<br>
द्वादशाभ्यधिकं देवि यज् ज्ञात्वा ज्ञानविज् जनः ॥ १३९ ॥<br>
<br>
अत्र चैकतमे युक्तो जायते भैरवः स्वयम् ।<br>
वाचा करोति कर्माणि शापानुग्रहकारकः ॥ १४० ॥<br>
<br>
अजरामरताम् एति सोऽणिमादिगुणान्वितः ।<br>
योगिनीनाम् प्रियो देवि सर्वमेलापकाधिपः ॥ १४१ ॥<br>
<br>
जीवन्न् अपि विमुक्तोऽसौ कुर्वन्न् अपि न लिप्यते ।<br>
 
श्री देवी उवाच ।<br>
na hi var.navibhedena dehabhedena vâ bhavet |
paratva.m ni.skalatvena sakalatve na tad bhavet || 6 ||
 
इदं यदि वपुर् देव परायाश् च महेश्वर ॥ १४२ ॥<br>
prasâda.m kuru me nâtha ni.hs'e.sa.m chinddhi sa.ms'ayam |
<br>
एवमुक्तव्यवस्थायां जप्यते को जपश् च कः ।<br>
ध्यायते को महानाथ पूज्यते कश् च तृप्यति ॥ १४३ ॥<br>
<br>
हूयते कस्य वा होमो यागः कस्य च किं कथम् ।<br>
 
श्री भैरव उवाच ।<br>
bhairava uvâca |
 
एषात्र प्रक्रिया बाह्या स्थूलेष्व् एव मृगेक्षणे ॥ १४४ ॥<br>
sâdhu sâdhu tvayâ p.r.s.ta.m tantrasâram idam priye || 7 ||
<br>भूयो भूयः परे भावे भावना भाव्यते हि या ।<br>
जपः सोऽत्र स्वयं नादो मन्त्रात्मा जप्य ईदृशः ॥ १४५ ॥<br>
<br>
ध्यानं हि निश्चला बुद्धिर् निराकारा निराश्रया ।<br>
न तु ध्यानं शरीराक्षिमुखहस्तादिकल्पना ॥ १४६ ॥<br>
<br>
पूजा नाम न पुष्पाद्यैर् या मतिः क्रियते दृढा ।<br>
निर्विकल्पे महाव्योम्नि सा पूजा ह्य् आदराल् लयः ॥ १४७ ॥<br>
<br>
अत्रैकतमयुक्तिस्थे योत्पद्येत दिनाद् दिनम् ।<br>
भरिताकारता सात्र तृप्तिर् अत्यन्तपूर्णता ॥ १४८ ॥<br>
<br>
महाशून्यालये वह्नौ भूताक्षविषयादिकम् ।<br>
हूयते मनसा सार्धं स होमश् चेतनास्रुचा ॥ १४९ ॥<br>
<br>
यागोऽत्र परमेशानि तुष्टिर् आनन्दलक्षणा ।<br>
क्षपणात् सर्वपापानां त्राणात् सर्वस्य पार्वति ॥ १५० ॥<br>
<br>
रुद्रशक्तिसमावेशस् तत् क्षेत्रम् भावना परा ।<br>
अन्यथा तस्य तत्त्वस्य का पूजा काश् च तृप्यति ॥ १५१ ॥<br>
<br>
स्वतन्त्रानन्दचिन्मात्रसारः स्वात्मा हि सर्वतः ।<br>
आवेशनं तत्स्वरूपे स्वात्मनः स्नानम् ईरितम् ॥ १५२ ॥<br>
<br>
यैर् एव पूज्यते द्रव्यैस् तर्प्यते वा परापरः ।<br>
यश् चैव पूजकः सर्वः स एवैकः क्व पूजनम् ॥ १५३ ॥<br>
<br>
व्रजेत् प्राणो विशेज् जीव इच्छया कुटिलाकृतिः ।<br>
दीर्घात्मा सा महादेवी परक्षेत्रम् परापरा ॥ १५४ ॥<br>
<br>
अस्याम् अनुचरन् तिष्ठन् महानन्दमयेऽध्वरे ।<br>
तया देव्या समाविष्टः परम् भैरवम् आप्नुयात् ॥ १५५ ॥<br>
<br>
षट्शतानि दिवा रात्रौ सहस्राण्येकविंशतिः ।<br>
जपो देव्याः समुद्दिष्टः सुलभो दुर्लभो जडैः ॥ १५६ ॥<br>
<br>
इत्य् एतत् कथितं देवि परमामृतम् उत्तमम् ।<br>
एतच् च नैव कस्यापि प्रकाश्यं तु कदाचन ॥ १५७ ॥<br>
<br>
परशिष्ये खले क्रूरे अभक्ते गुरुपादयोः ।<br>
निर्विकल्पमतीनां तु वीराणाम् उन्नतात्मनाम् ॥ १५८ ॥<br>
<br>
भक्तानां गुरुवर्गस्य दातव्यं निर्विशङ्कया ।<br>
ग्रामो राज्यम् पुरं देशः पुत्रदारकुटुम्बकम् ॥ १५९ ॥<br>
<br>
सर्वम् एतत् परित्यज्य ग्राह्यम् एतन् मृगेक्षणे ।<br>
किम् एभिर् अस्थिरैर् देवि स्थिरम् परम् इदं धनम् ।<br>
प्राणा अपि प्रदातव्या न देयं परमामृतम् ॥ १६० ॥<br>
<br>
 
श्री देवी उवाच ।<br>
gûhanîyatamam bhadre tathâpi kathayâmi te |
yatki.mcit sakala.m rûpa.m bhairavasya prakîrtitam || 8 ||
 
देवदेव माहदेव परितृप्तास्मि शङ्कर ।<br>
tad asâratayâ devi vijñeya.m s'akrajâlavat |
रुद्रयामलतन्त्रस्य सारम् अद्यावधारितम् ॥ १६१ ॥<br>
mâyâsvapnopama.m caiva gandharvanagarabhramam || 9 ||
<br>
 
सर्वशक्तिप्रभेदानां हृदयं ज्ञातम् अद्य च ।<br>
dhyânârtham bhrântabuddhînâ.m kriyâ.dambaravartinâm |
इत्य् उक्त्वानन्दिता देवि कण्ठे लग्ना शिवस्य तु ॥ १६२ ॥<br>
kevala.m var.nitam pu.msâ.m vikalpanihatâtmanâm || 10 ||
<br>
 
==सन्दर्भ==
tattvato na navâtmâsau s'abdarâs'ir na bhairava.h |
* http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/1_sanskr/6_sastra/3_phil/saiva/vijnbhau.htm तः नित्वा लिपिपरिवर्तनम् कृत्वा अत्र प्रतिस्थापितम्।
na câsau tris'irâ devo na ca s'aktitrayâtmaka.h || 11 ||
 
nâdabindumayo vâpi na candrârdhanirodhikâ.h |
na cakrakramasambhinno na ca s'aktisvarûpaka.h || 12 ||
 
aprabuddhamatînâ.m hi etâ balavibhî.sikâ.h |
mât.rmodakavat sarva.m prav.rttyartha.m udâh.rtam || 13 ||
 
dikkâlakalanonmuktâ des'oddes'âvis'e.sinî |
vyapade.s.tum as'akyâsâv akathyâ paramârthata.h || 14 ||
 
anta.hsvânubhavânandâ vikalponmuktagocarâ |
yâvasthâ bharitâkârâ bhairavî bhairavâtmana.h || 15 ||
 
tad vapus tattvato jñeya.m vimala.m vis'vapûra.nam |
eva.mvidhe pare tattve ka.h pûjya.h kas' ca t.rpyati || 16 ||
 
eva.mvidhâ bhairavasya yâvasthâ parigîyate |
sâ parâ pararûpe.na parâ devî prakîrtitâ || 17 ||
 
s'aktis'aktimator yadvad abheda.h sarvadâ sthita.h |
atas taddharmadharmitvât parâ s'akti.h parâtmana.h || 18 ||
 
na vahner dâhikâ s'aktir vyatiriktâ vibhâvyate |
kevala.m jñânasattâyâm prârambho 'yam praves'ane || 19 ||
 
s'aktyavasthâpravi.s.tasya nirvibhâgena bhâvanâ |
tadâsau s'ivarûpî syât s'aivî mukham ihocyate || 20 ||
 
yathâlokena dîpasya kira.nair bhâskarasya ca |
jñâyate digvibhâgâdi tadvac chaktyâ s'iva.h priye || 21 ||
 
s'rî devy uvâca |
 
devadeva tris'ûlân.ka kapâlak.rtabhû.sa.na |
digdes'akâlas'ûnyâ ca vyapades'avivarjitâ || 22 ||
 
yâvasthâ bharitâkârâ bhairavasyopalabhyate |
kair upâyair mukha.m tasya parâ devi katham bhavet |
yathâ samyag aha.m vedmi tathâ me brûhi bhairava || 23 ||
 
bhairava uvâca |
 
ûrdhve prâ.no hy adho jîvo visargâtmâ paroccaret |
utpattidvitayasthâne bhara.nâd bharitâ sthiti.h || 24 ||
 
maruto 'ntar bahir vâpi viyadyugmânivartanât |
bhairavyâ bhairavasyettham bhairavi vyajyate vapu.h || 25 ||
 
na vrajen na vis'ec chaktir marudrûpâ vikâsite |
nirvikalpatayâ madhye tayâ bhairavarûpatâ || 26 ||
 
kumbhitâ recitâ vâpi pûritâ vâ yadâ bhavet |
tadante s'ântanâmâsau s'aktyâ s'ânta.h prakâs'ate || 27 ||
 
âmûlât kira.nâbhâsâ.m sûk.smât sûk.smatarâtmikam |
cintayet tâ.m dvi.sa.tkânte s'yâmyantîm bhairavodaya.h || 28 ||
 
udgacchantî.m ta.ditrûpâm praticakra.m kramât kramam |
ûrdhva.m mu.s.titraya.m yâvat tâvad ante mahodaya.h || 29 ||
 
kramadvâdas'aka.m samyag dvâdas'âk.sarabheditam |
sthûlasûk.smaparasthityâ muktvâ muktvântata.h s'iva.h || 30 ||
 
tayâpûryâs'u mûrdhânta.m bhan.ktvâ bhrûk.sepasetunâ |
nirvikalpa.m mana.h k.rtvâ sarvordhve sarvagodgama.h || 31 ||
 
s'ikhipak.sais' citrarûpair ma.n.dalai.h s'ûnyapañcakam |
dhyâyato 'nuttare s'ûnye praves'o h.rdaye bhavet || 32 ||
 
îd.rs'ena krame.naiva yatra kutrâpi cintanâ |
s'ûnye ku.dye pare pâtre svaya.m lînâ varapradâ || 33 ||
 
kapâlântar mano nyasya ti.s.than mîlitalocana.h |
krame.na manaso dâr.dhyât lak.sayet la.syam uttamam || 34 ||
 
madhyanâ.dî madhyasa.msthâ bisasûtrâbharûpayâ |
dhyâtântarvyomayâ devyâ tayâ deva.h prakâs'ate || 35 ||
 
kararuddhad.rgastre.na bhrûbhedâd dvârarodhanât |
d.r.s.te bindau kramâl lîne tanmadhye paramâ sthiti.h || 36 ||
 
dhâmânta.hk.sobhasambhûtasûk.smâgnitilakâk.rtim |
bindu.m s'ikhânte h.rdaye layânte dhyâyato laya.h || 37 ||
 
anâhate pâtrakar.ne 'bhagnas'abde sariddrute |
s'abdabrahma.ni ni.s.nâta.h param brahmâdhigacchati || 38 ||
 
pra.navâdisamuccârât plutânte s'ûnyabhâvânât |
s'ûnyayâ parayâ s'aktyâ s'ûnyatâm eti bhairavi || 39 ||
 
yasya kasyâpi var.nasya pûrvântâv anubhâvayet |
s'ûnyayâ s'ûnyabhûto 'sau s'ûnyâkâra.h pumân bhavet || 40 ||
 
tantryâdivâdyas'abde.su dîrghe.su kramasa.msthite.h |
ananyacetâ.h pratyante paravyomavapur bhavet || 41 ||
 
pi.n.damantrasya sarvasya sthûlavar.nakrame.na tu |
ardhendubindunâdânta.h s'ûnyoccârâd bhavec chiva.h || 42 ||
 
nijadehe sarvadikka.m yugapad bhâvayed viyat |
nirvikalpamanâs tasya viyat sarvam pravartate || 43 ||
 
p.r.s.tas'ûnya.m mûlas'ûnya.m yugapad bhâvayec ca ya.h |
s'arîranirapek.si.nyâ s'aktyâ s'ûnyamanâ bhavet || 44 ||
 
p.r.s.tas'ûnya.m mûlas'ûnya.m h.rcchûnyam bhâvayet sthiram |
yugapan nirvikalpatvân nirvikalpodayas tata.h || 45 ||
 
tanûdes'e s'ûnyataiva k.sa.namâtra.m vibhâvayet |
nirvikalpa.m nirvikalpo nirvikalpasvarûpabhâk || 46 ||
 
sarva.m dehagata.m dravya.m viyadvyâpta.m m.rgek.sa.ne |
vibhâvayet tatas tasya bhâvanâ sâ sthirâ bhavet || 47 ||
 
dehântare tvagvibhâgam bhittibhûta.m vicintayet |
na ki.mcid antare tasya dhyâyann adhyeyabhâg bhavet || 48 ||
 
h.rdyâkâs'e nilînâk.sa.h padmasampu.tamadhyaga.h |
ananyacetâ.h subhage para.m saubhâgyam âpnuyât || 49 ||
 
sarvata.h svas'arîrasya dvâdas'ânte manolayât |
d.r.dhabuddher d.r.dhîbhûta.m tattvalak.syam pravartate || 50 ||
 
yathâ tathâ yatra tatra dvâdas'ânte mana.h k.sipet ||
pratik.sa.na.m k.sî.nav.rtter vailak.sa.nya.m dinair bhavet || 51 ||
 
kâlâgninâ kâlapadâd utthitena svakam puram |
plu.s.tam vicintayed ante s'ântâbhâsas tadâ bhavet || 52 ||
 
evam eva jagat sarva.m dagdha.m dhyâtvâ vikalpata.h |
ananyacetasa.h pu.msa.h pumbhâva.h paramo bhavet || 53 ||
 
svadehe jagato vâpi sûk.smasûk.smatarâ.ni ca |
tattvâni yâni nilaya.m dhyâtvânte vyajyate parâ || 54 ||
 
pinâ.m ca durbalâ.m s'akti.m dhyâtvâ dvâdas'agocare |
pravis'ya h.rdaye dhyâyan mukta.h svâtantryam âpnuyât || 55 ||
 
bhuvanâdhvâdirûpe.na cintayet kramas'o 'khilam |
sthûlasûk.smaparasthityâ yâvad ante manolaya.h || 56 ||
 
asya sarvasya vis'vasya paryante.su samantata.h |
adhvaprakriyayâ tattva.m s'aiva.m dhyatvâ mahodaya.h || 57 ||
 
vis'vam etan mahâdevi s'ûnyabhûta.m vicintayet |
tatraiva ca mano lîna.m tatas tallayabhâjanam || 58 ||
 
ghatâdibhâjane d.r.s.tim bhittis tyaktvâ vinik.sipet |
tallaya.m tatk.sa.nâd gatvâ tallayât tanmayo bhavet || 59 ||
 
nirv.rk.sagiribhittyâdides'e d.r.s.ti.m vinik.sipet |
vilîne mânase bhâve v.rttik.si.na.h prajâyate || 60 ||
 
ubhayor bhâvayor jñâne dhyâtvâ madhya.m samâs'rayet |
yugapac ca dvaya.m tyaktvâ madhye tattvam prakâs'ate || 61 ||
 
bhâve tyakte niruddhâ cin naiva bhâvântara.m vrajet |
tadâ tanmadhyabhâvena vikasatyati bhâvanâ || 62 ||
 
sarva.m deha.m cinmaya.m hi jagad vâ paribhâvayet |
yugapan nirvikalpena manasâ paramodaya.h || 63 ||
 
vâyudvayasya sa.mgha.t.tâd antar vâ bahir antata.h |
yogî samatvavijñânasamudgamanabhâjanam || 64 ||
 
sarva.m jagat svadeha.m vâ svânandabharita.m smaret |
yugapat svâm.rtenaiva parânandamayo bhavet || 65 ||
 
kuhanena prayoge.na sadya eva m.rgek.sa.ne |
samudeti mahânando yena tattva.m prakâs'ate || 66 ||
 
sarvasrotonibandhena prâ.nas'aktyordhvayâ s'anai.h |
pipîlaspars'avelâyâm prathate parama.m sukham || 67 ||
 
vahner vi.sasya madhye tu citta.m sukhamaya.m k.sipet |
kevala.m vâyupûr.na.m vâ smarânandena yujyate || 68 ||
 
s'aktisa.mgamasa.mk.subdhas'aktyâves'âvasânikam |
yat sukham brahmatattvasya tat sukha.m svâkyam ucyate || 69 ||
 
lehanâmanthanâko.tai.h strîsukhasya bharât sm.rte.h |
s'aktyabhâve 'pi deves'i bhaved ânandasamplava.h || 70 ||
 
ânande mahati prâpte d.r.s.te vâ bândhave cirât |
ânandam udgata.m dhyâtvâ tallayas tanmanâ bhavet || 71 ||
 
jagdhipânak.rtollâsarasânandavij.rmbha.nât |
bhâvayed bharitâvasthâ.m mahânandas tato bhavet || 72 ||
 
gitâdivi.sayâsvâdâsamasaukhyaikatâtmana.h |
yoginas tanmayatvena manorû.dhes tadâtmatâ || 73 ||
 
yatra yatra manas tu.s.tir manas tatraiva dhârayet |
tatra tatra parânandasvârûpa.m sampravartate || 74 ||
 
anâgatâyâ.m nidrâyâm pra.na.s.te bâhyagocare |
sâvasthâ manasâ gamyâ parâ devî prakâs'ate || 75 ||
 
tejasâ sûryadîpâder âkâs'e s'abalîk.rte |
d.r.s.tir nives'yâ tatraiva svâtmarûpam prakâs'ate || 76 ||
 
karan.ki.nyâ krodhanayâ bhairavyâ lelihânayâ |
khecaryâ d.r.s.tikâle ca parâvâpti.h prakâs'ate || 77 ||
 
m.rdvâsane sphijaikena hastapâdau nirâs'rayam |
nidhâya tatprasan.gena parâ pûr.nâ matir bhavet || 78 ||
 
upavis'yâsane samyag bâhû k.rtvârdhakuñcitau |
kak.savyomni mana.h kurvan s'amam âyâti tallayât || 79 ||
 
sthûlarûpasya bhâvasya stabdhâ.m d.r.s.ti.m nipâtya ca |
acire.na nirâdhâra.m mana.h k.rtvâ s'iva.m vrajet || 80 ||
 
madhyajihve sphâritâsye madhye nik.sipya cetanâm |
hoccâra.m manasâ kurva.ms tata.h s'ânte pralîyate || 81 ||
 
âsane s'ayane sthitvâ nirâdhâra.m vibhâvayan |
svadeha.m manasi k.si.ne k.sa.nât k.sî.nâs'ayo bhavet || 82 ||
 
calâsane sthitasyâtha s'anair vâ dehacâlanât |
pras'ânte mânase bhâve devi divyaugham âpnuyât || 83 ||
 
âkâs'a.m vimalam pas'yan k.rtvâ d.r.s.ti.m nirantarâm |
stabdhâtmâ tatk.sa.nâd devi bhairava.m vapur âpnuyât || 84 ||
 
lîna.m mûrdhni viyat sarvam bhairavatvena bhâvayet |
tat sarvam bhairavâkâratejastattva.m samâvis'et || 85 ||
 
kiñcij jñâta.m dvaitadâyi bâhyâlokas tama.h puna.h |
vis'vâdi bhairava.m rûpa.m jñâtvânantaprakâs'abh.rt || 86 ||
 
evam eva durnis'âyâ.m k.r.s.napak.sâgame ciram |
taimiram bhâvayan rûpam bhairava.m rûpam e.syati || 87 ||
 
evam eva nimîlyâdau netre k.r.s.nâbham agrata.h |
prasârya bhairava.m rûpam bhâvaya.ms tanmayo bhavet || 88 ||
 
yasya kasyendriyasyâpi vyâghâtâc ca nirodhata.h |
pravi.s.tasyâdvaye s'ûnye tatraivâtmâ prakâs'ate || 89 ||
 
abindum avisarga.m ca akâra.m japato mahân |
udeti devi sahasâ jñânaugha.h parames'vara.h || 90 ||
 
var.nasya savisargasya visargânta.m citi.m kuru |
nirâdhâre.na cittena sp.rs'ed brahma sanâtanam || 91 ||
 
vyomâkâra.m svam âtmâna.m dhyâyed digbhir anâv.rtam |
nirâs'rayâ citi.h s'akti.h svarûpa.m dars'ayet tadâ || 92 ||
 
ki.mcid an.ga.m vibhidyâdau tîk.s.nasûcyâdinâ tata.h |
tatraiva cetanâ.m yuktvâ bhairave nirmalâ gati.h || 93 ||
 
cittâdyanta.hk.rtir nâsti mamântar bhâvayed iti |
vikalpânâm abhâvena vikalpair ujjhito bhavet || 94 ||
 
mâyâ vimohinî nâma kalâyâ.h kalana.m sthitam |
ityâdidharma.m tattvânâ.m kalayan na p.rthag bhavet || 95 ||
 
jhagitîcchâ.m samutpannâm avalokya s'ama.m nayet |
yata eva samudbhûtâ tatas tatraiva lîyate || 96 ||
 
yadâ mamecchâ notpannâ jñâna.m vâ kas tadâsmi vai |
tattvato ’ha.m tathâbhûtas tallînas tanmanâ bhavet || 97 ||
 
icchâyâm athavâ jñâne jâte citta.m nives'ayet |
âtmabuddhyânanyacetâs tatas tattvârthadars'anam || 98 ||
 
nirnimittam bhavej jñâna.m nirâdhâram bhramâtmakam |
tattvata.h kasyacin naitad evambhâvî s'iva.h priye || 99 ||
 
ciddharmâ sarvadehe.su vis'e.so nâsti kutracit |
atas' ca tanmaya.m sarvam bhâvayan bhavajij jana.h || 100 ||
 
kâmakrodhalobhamohamadamâtsaryagocare |
buddhi.m nistimitâ.m k.rtvâ tat tattvam avas'i.syate || 101 ||
 
indrajâlamaya.m vis'va.m vyasta.m vâ citrakarmavat |
bhramad vâ dhyâyata.h sarvam pas'yatas' ca sukhodgama.h || 102 ||
 
na citta.m nik.siped du.hkhe na sukhe vâ parik.sipet |
bhairavi jñâyatâ.m madhye ki.m tattvam avas'i.syate || 103 ||
 
vihâya nijadehastha.m sarvatrâsmîti bhâvayan |
d.r.dhena manasâ d.r.s.tyâ nânyek.si.nyâ sukhî bhavet || 104 ||
 
gha.tâdau yac ca vijñânam icchâdya.m vâ mamântare |
naiva sarvagata.m jâtam bhâvayan iti sarvaga.h || 105 ||
 
grâhyagrâhakasa.mvitti.h sâmânyâ sarvadehinâm |
yoginâ.m tu vis'e.so ’sti sambandhe sâvadhânatâ || 106 ||
 
svavad anyas'arîre ’pi sa.mvittim anubhâvayet |
apek.sâ.m svas'arîrasya tyaktvâ vyâpî dinair bhavet || 107 ||
 
nirâdhâra.m mana.h k.rtvâ vikalpân na vikalpayet |
tadâtmaparamâtmatve bhairavo m.rgalocane || 108 ||
 
sarvajña.h sarvakartâ ca vyâpaka.h parames'vara.h |
sa evâha.m s'aivadharmâ iti dâr.dhyâc chivo bhavet || 109 ||
 
jalasyevormayo vahner jvâlâbhan.gya.h prabhâ rave.h |
mamaiva bhairavasyaitâ vis'vabhan.gyo vibheditâ.h || 110 ||
 
bhrântvâ bhrântvâ s'arîre.na tvaritam bhuvi pâtanât |
k.sobhas'aktivirâme.na parâ sa.mjâyate das'â || 111 ||
 
âdhâre.sv athavâ 's'aktyâ 'jñânâc cittalayena vâ |
jâtas'aktisamâves'ak.sobhânte bhairava.m vapu.h || 112 ||
 
sampradâyam imam devi s'.r.nu samyag vadâmy aham |
kaivalya.m jâyate sadyo netrayo.h stabdhamâtrayo.h || 113 ||
 
sa.mkoca.m kar.nayo.h k.rtvâ hy adhodvâre tathaiva ca |
anackam ahala.m dhyâyan vis'ed brahma sanâtanam || 114 ||
 
kûpâdike mahâgarte sthitvopari nirîk.sa.nât |
avikalpamate.h samyak sadyas cittalaya.h sphu.tam || 115 ||
 
yatra yatra mano yâti bâhye vâbhyantare 'pi vâ |
tatra tatra s'ivâvâsthâ vyâpakatvât kva yâsyati || 116 ||
 
yatra yatrâk.samârge.na caitanya.m vyajyate vibho.h |
tasya tanmâtradharmitvâc cillayâd bharitâtmatâ || 117 ||
 
k.sutâdyante bhaye s'oke gahvare vâ ra.nâd drute |
kutûhalek.sudhâdyante brahmasattâmayî das'â || 118 ||
 
vastu.su smaryamâ.ne.su d.r.s.te des'e manas tyajet |
svas'arîra.m nirâdhâra.m k.rtvâ prasarati prabhu.h || 119 ||
 
kvacid vastuni vinyasya s'anair d.r.s.ti.m nivartayet |
taj jñâna.m cittasahita.m devi s'ûnyâlâyo bhavet ||120 ||
 
bhaktyudrekâd viraktasya yâd.rs'î jâyate mati.h |
sâ s'akti.h s'ân.karî nityam bhavayet tâ.m tata.h s'iva.h || 121 ||
 
vastvantare vedyamâne sarvavastu.su s'ûnyatâ |
tâm eva manasâ dhyâtvâ vidito 'pi pras'âmyati || 122 ||
 
ki.mcijjñair yâ sm.rtâ s'uddhi.h sâ s'uddhi.h s'ambhudars'ane |
na s'ucir hy as'ucis tasmân nirvikalpa.h sukhî bhavet || 123 ||
 
sarvatra bhairavo bhâva.h sâmânye.sv api gocara.h |
na ca tadvyatirekte.na paro 'stîty advayâ gati.h || 124 ||
 
sama.h s'atrau ca mitre ca samo mânâvamânayo.h ||
brahma.na.h paripûr.natvât iti jñâtvâ sukhî bhavet || 125 ||
 
na dve.sam bhâvayet kvâpi na râgam bhâvayet kvacit |
râgadve.savinirmuktau madhye brahma prasarpati || 126 ||
 
yad avedya.m yad agrâhya.m yac chûnya.m yad abhâvagam |
tat sarvam bhairavam bhâvya.m tadante bodhasambhava.h || 127 ||
 
nitye nirâs'raye s'ûnye vyâpake kalanojjhite |
bâhyâkâs'e mana.h k.rtvâ nirâkâs'a.m samâvis'et || 128 ||
 
yatra yatra mano yâti tat tat tenaiva tatk.sa.nam |
parityajyânavasthityâ nistaran.gas tato bhavet || 129 ||
 
bhayâ sarva.m ravayati sarvado vyâpako 'khile |
iti bhairavas'abdasya santatoccâra.nâc chiva.h || 130 ||
 
aha.m mamedam ityâdi pratipattiprasan.gata.h |
nirâdhâre mano yâti taddhyânaprera.nâc chamî || 131 ||
 
nityo vibhur nirâdhâro vyâpakas' câkhilâdhipa.h |
s'abdân pratik.sa.na.m dhyâyan k.rtârtho 'rthânurûpata.h || 132 ||
 
atattvam indrajâlâbham ida.m sarvam avasthitam |
ki.m tattvam indrajâlasya iti dâr.dhyâc chama.m vrajet || 133 ||
 
âtmano nirvikârasya kva jñâna.m kva ca vâ kriyâ |
jñânâyattâ bahirbhâvâ ata.h s'ûnyam ida.m jagat || 134 ||
 
na me bandho na mok.so me bhîtasyaitâ vibhî.sikâ.h |
pratibimbam idam buddher jale.sv iva vivasvata.h || 135 ||
 
indriyadvâraka.m sarva.m sukhadu.hkhâdisa.mgamam |
itîndriyâ.ni sa.mtyajya svastha.h svâtmani vartate || 136 ||
 
jñânaprakâs'aka.m sarva.m sarve.nâtmâ prakâs'aka.h |
ekam ekasvabhâvatvât jñâna.m jñeya.m vibhâvyate || 137 ||
 
mânasa.m cetanâ s'aktir âtmâ ceti catu.s.tayam |
yadâ priye parik.sî.na.m tadâ tad bhairava.m vapu.h || 138 ||
 
nistaran.gopades'ânâ.m s'atam ukta.m samâsata.h |
dvâdas'âbhyadhika.m devi yaj jñâtvâ jñânavij jana.h || 139 ||
 
atra caikatame yukto jâyate bhairava.h svayam |
vâcâ karoti karmâ.ni s'âpânugrahakâraka.h || 140 ||
 
ajarâmaratâm eti so '.nimâdigu.nânvita.h |
yoginînâm priyo devi sarvamelâpakâdhipa.h || 141 ||
 
jîvann api vimukto 'sau kurvann api na lipyate |
 
s'rî devî uvâca |
 
ida.m yadi vapur deva parâyâs' ca mahes'vara || 142 ||
 
evamuktavyavasthâyâ.m japyate ko japas' ca ka.h |
dhyâyate ko mahânâtha pûjyate kas' ca t.rpyati || 143 ||
 
hûyate kasya vâ homo yâga.h kasya ca ki.m katham |
 
s'rî bhairava uvâca |
 
e.sâtra prakriyâ bâhyâ sthûle.sv eva m.rgek.sa.ne || 144 ||
 
bhûyo bhûya.h pare bhâve bhâvanâ bhâvyate hi yâ |
japa.h so 'tra svaya.m nâdo mantrâtmâ japya îd.rs'a.h || 145 ||
 
dhyâna.m hi nis'calâ buddhir nirâkârâ nirâs'rayâ |
na tu dhyâna.m s'arîrâk.simukhahastâdikalpanâ || 146 ||
 
pûjâ nâma na pu.spâdyair yâ mati.h kriyate d.r.dhâ |
nirvikalpe mahâvyomni sâ pûjâ hy âdarâl laya.h || 147 ||
 
atraikatamayuktisthe yotpadyeta dinâd dinam |
bharitâkâratâ sâtra t.rptir atyantapûr.natâ || 148 ||
 
mahâs'ûnyâlaye vahnau bhûtâk.savi.sayâdikam |
hûyate manasâ sârdha.m sa homas' cetanâsrucâ || 149 ||
 
yâgo 'tra parames'âni tu.s.tir ânandalak.sa.nâ |
k.sapa.nât sarvapâpânâ.m trâ.nât sarvasya pârvati || 150 ||
 
rudras'aktisamâves'as tat k.setram bhâvanâ parâ |
anyathâ tasya tattvasya kâ pûjâ kâs' ca t.rpyati || 151 ||
 
svatantrânandacinmâtrasâra.h svâtmâ hi sarvata.h |
âves'ana.m tatsvarûpe svâtmana.h snânam îritam || 152 ||
 
yair eva pûjyate dravyais tarpyate vâ parâpara.h |
yas' caiva pûjaka.h sarva.h sa evaika.h kva pûjanam || 153 ||
 
vrajet prâ.no vis'ej jîva icchayâ ku.tilâk.rti.h |
dîrghâtmâ sâ mahâdevî parak.setram parâparâ || 154 ||
 
asyâm anucaran ti.s.than mahânandamaye 'dhvare |
tayâ devyâ samâvi.s.ta.h param bhairavam âpnuyât || 155 ||
 
.sa.ts'atâni divâ râtrau sahasrâ.nyekavi.ms'ati.h |
japo devyâ.h samuddi.s.ta.h sulabho durlabho ja.dai.h || 156 ||
 
ity etat kathita.m devi paramâm.rtam uttamam |
etac ca naiva kasyâpi prakâs'ya.m tu kadâcana || 157 ||
 
paras'i.sye khale krûre abhakte gurupâdayo.h |
nirvikalpamatînâ.m tu vîrâ.nâm unnatâtmanâm || 158 ||
 
bhaktânâ.m guruvargasya dâtavya.m nirvis'an.kayâ |
grâmo râjyam pura.m des'a.h putradâraku.tumbakam || 159 ||
 
sarvam etat parityajya grâhyam etan m.rgek.sa.ne |
kim ebhir asthirair devi sthiram param ida.m dhanam |
prâ.nâ api pradâtavyâ na deya.m paramâm.rtam || 160 ||
 
 
s'rî devî uvâca |
 
devadeva mâhadeva parit.rptâsmi s'an.kara |
rudrayâmalatantrasya sâram adyâvadhâritam || 161 ||
 
 
sarvas'aktiprabhedânâ.m h.rdaya.m jñâtam adya ca |
ity uktvânanditâ devi ka.n.the lagnâ s'ivasya tu || 162 ||
 
 
== sandarbh ==
 
*[http://w3.uniroma1.it/studiorientali/indologia/gandharvanagaram/00skr08.htm DSO - Sanskrit Archive]
"https://sa.wikibooks.org/wiki/विज्ञानभैरव" इत्यस्माद् प्रतिप्राप्तम्