मकारलेखनम्
संस्कृतभाषां देवनागरीलिप्या लेखनावसरे मकारलेखनविषये अवश्यम् अवधातव्यम् । अधः कानिचन वाक्यानि लिखितानि सन्ति । कृपया परिशील्यताम् ।
स्वरे परे
सम्पाद्यताम्- १ माता अनुजं आहूतवती । २ गिरीशः मधुरं इच्छति । ३ ललिता कारणं ऊहते ।
उपरितनेषु वाक्येषु अनुस्वारः यः लिखितः सः दोषाय ।
- प्रथमवाक्ये 'अनुज'शब्दे जकारोत्तरम् अनुस्वारः लिखितः अस्ति । तस्य पुरतः 'आ'कारः अस्ति ।
- द्वितीयवाक्ये 'मधुर'शब्दे रेफोत्तरम् अनुस्वारः लिखितः । तस्य पुरतः 'इ'कारः अस्ति ।
- तृतीयवाक्ये 'कारण'शब्दे णकारोत्तरम् अनुस्वारः लिखितः । तस्य पुरतः 'इ'कारः अस्ति ।
नियमः - अनुस्वारात् स्वरे परे मकारः एव लेखनीयः, न तु अनुस्वारः ।
अतः तानि वाक्यानि एवं लेखनीयानि ।
- १ माता अनुजम् आहूतवती । २ गिरीशः मधुरम् इच्छति । ३ ललिता कारणम् ऊहते ।
व्यञ्जने परे
सम्पाद्यताम्- १ शिशुः कन्दुकम् नयति । २ नव्या शाटिकाम् पश्यति । ३ विक्रमः मित्रम् ताडयति ।
उपरितनेषु वाक्येषु अनुस्वारस्य स्थाने मकारस्य लेखनं दोषाय ।
- प्रथमवाक्ये 'कन्दुक'शब्दे ककारोत्तरम् मकारः लिखितः अस्ति । तस्य पुरतः 'न'कारः अस्ति ।
- द्वितीयवाक्ये 'शाटिका'शब्दे काकारोत्तरम् मकारः लिखितः अस्ति । तस्य पुरतः 'प'कारः अस्ति ।
- तृतीयवाक्ये 'मित्र'शब्दे रकारोत्तरम् मकारः लिखितः अस्ति । तस्य पुरतः 'त'कारः अस्ति ।
नियमः - अनुस्वारात् व्यञ्जने परे अनुस्वारः एव लेखनीयः, न तु मकारः ।
अतः तानि वाक्यानि एवं लेखनीयानि ।
- १ शिशुः कन्दुकं नयति । २ नव्या शाटिकां पश्यति । ३ विक्रमः मित्रं ताडयति ।
वाक्यस्य अन्ते
सम्पाद्यताम्- १ सुमनया क्षीरं पीतं ।
- २ सन्दीपेन कार्यं करणीयं ।
- ३ महेशेन पद्यं पठितं ।
नियमः - अवसाने अपि मकारः एव लेखनीयः ।
अतः तानि वाक्यानि एवं लेखनीयानि ।
- १ सुमनया क्षीरं पीतम् ।
- २ सन्दीपेन कार्यं करणीयम् ।
- ३ महेशेन पद्यं पठितम् ।
अभ्यासः
सम्पाद्यताम्
अधः दत्तानि वाक्यानि शुद्धं लिखत ।
- १ सात्त्विकजीवनम् यापितवान् कश्चन वृद्धः कदाचित् शय्यां आश्रितवान् ।
- २ किञ्चित् श्रीगन्धचूर्णं पुष्पम् फलं च आनीयतां ।
- ३ सत्यं उक्तं भवता ।
- ४ अन्येन दत्तम् स्वीकर्तुं न इच्छति मम मित्रं ।
- ५ अनुजेन सह अधिकम् सम्भाषणम् न कृतं ।